Narcistische Perceptie van Kritiek

Een narcist vat alles zeer persoonlijk op. Wanneer je jouw mening deelt, interpreteren zij dit als harde kritiek. In wezen zijn ze constant op zoek naar hun identiteit, en de enige manier waarop ze deze kunnen bevestigen, is door bevestiging van anderen te ontvangen. Wanneer ze zich beledigd voelen, ervaren ze dit als waar en echt, wat hun heftige reactie verklaart.

Ze zijn voortdurend op zoek naar erkenning, om als goed persoon gezien te worden, om bewonderd te worden, om deugdzaam en superieur te zijn. Ze willen continu in de schijnwerpers staan.

In de geest van een narcist speelt continu het spel van positionering ten opzichte van anderen. Hij denkt in zwart-wit termen en heeft beperkt begrip van complexe relaties. Het concept dat je kritiek kunt hebben op een aspect van zijn gedrag, zonder daarmee zijn hele persoon te veroordelen, is voor hem moeilijk te bevatten. Hij kan zich niet voorstellen dat je een deel van hem bekritiseert zonder zijn gehele identiteit af te keuren. Voor hem zijn zijn acties en zijn persoon onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Wanneer je kritiek uit op zijn gedrag, vat een narcist dat op als een persoonlijke aanval. Hij ervaart het alsof je hem probeert te vernederen. In zijn perceptie lijkt het alsof de kritiek bedoeld is om hem te veranderen omdat hij teleurstelt: “Ze vinden me vreselijk, dus ik moet veranderen.”

Voor een narcist is deze kritiek vergelijkbaar met te horen krijgen dat hij een slecht of verschrikkelijk persoon is. Daarnaast is het belangrijk te bedenken dat narcisten vaak inconsistent zijn in hun zelfbeeld. Ze zien zichzelf niet als een samenhangend geheel, een compleet plaatje van diverse ervaringen en eigenschappen. Ze identificeren zich met wie ze op dat moment zijn, wat soms tot verwarring kan leiden.

Het Onbegrip van Vergeving

De narcist begrijpt bijvoorbeeld niet waarom een ex-partner geen deel meer wil uitmaken van zijn leven, zelfs na zijn verzoeken om vergeving. Hij heeft moeite met het besef dat de aangerichte schade blijvende gevolgen heeft en dat het voor zijn ex moeilijk is om hem opnieuw te vertrouwen. Het concept dat vergeving op zichzelf niet voldoende is om vertrouwen te herstellen, is voor hem ongrijpbaar.

Hij lijkt te vergeten dat een langdurige geschiedenis van eigenschappen en kwaliteiten zijn huidige perceptie kan beïnvloeden. Het is cruciaal om te erkennen dat iemands verleden een significant aandeel kan hebben in hoe hij op dat specifieke moment wordt beoordeeld.

De narcist is niet in staat zichzelf te zien als het product van een lange reeks eigenschappen en kenmerken. Zijn aandacht is voornamelijk gericht op het heden, zonder de invloed van zijn verleden mee te nemen in de beoordeling van hoe anderen hem zien.

Als je dus iets bekritiseert of probeert te verbeteren, ervaart hij dat als een belediging. Hij ziet zichzelf dan als iemand die tekortschiet, omdat hij het op die manier interpreteert.

Wanneer iemand kritiek op hem heeft, voelt hij dat alle aspecten van zichzelf die hij verafschuwt, aan het licht komen. Het is niet dat hij niet in staat is kritiek te accepteren. Elke keer dat iemand een fout of tekortkoming van hem aanstipt, wordt hij overweldigd door alle negatieve gedachten die hij ooit over zichzelf heeft gehad, wat vreselijk is.

Defensiviteit en Zelfbeeld

Hij reageert defensief omdat hij het gevoel heeft dat je deze pijnlijke gevoelens met opzet oproept. Hij kan met een tegenreactie komen of, als hij iets verkeerd heeft gedaan, kan hij proberen het te bagatelliseren. Hij kan bijvoorbeeld zeggen: “Oh, het was niet zo erg, waarom maak je je zo druk over zulke dingen?”

Dit kan aanvoelen als gaslighting. Echter, hij heeft niet de intentie om opzettelijk iemand te kwetsen. Hij verdedigt zichzelf slechts wanhopig tegen dit ondraaglijke gevoel dat hij simpelweg niet kan verdragen.

Het is frustrerend voor hem. Hoewel hij op rationeel niveau begrijpt dat mensen bepaalde aspecten van hem misschien niet waarderen of denken dat hij verbetering nodig heeft, en hem desondanks toch nog steeds liefhebben, ervaart hij dat gevoelsmatig niet zo. Hij heeft het gevoel dat wanneer mensen een fout in hem zien, ze hem gaan verafschuwen, dat hij zijn waarde voor hen verliest en dat ze hem zullen verlaten.

Dit gevoel overvalt hem vaak. Hij kan de indruk krijgen dat ze hem pijn willen doen, wat soms leidt tot de overweging om hen als eerste te verlaten. Hij weet dat deze gedachte niet overeenkomt met de realiteit, maar zo voelt het wel voor hem.

Denk aan deze metafoor: stel je voor dat op een dag iedereen in de wereld verkondigt dat de lucht rood is. Maar wanneer je omhoog kijkt, zie je dat de lucht blauw is. Je houdt vol: “Nee, de lucht is blauw.” Maar iedereen om je heen blijft onverminderd beweren dat de lucht rood is. Uiteindelijk besluit je dat je je aan hun overtuiging moet aanpassen, toch? Hij wordt geconfronteerd met de noodzaak om iets te accepteren dat hij niet als waar beschouwt, alsof hij het verkeerd waarneemt.

Maar telkens als je omhoog kijkt, blijft de lucht blauw. Voor hem is het enorm lastig, zo niet onmogelijk, om met deze situatie om te gaan. Hij verafschuwt het, hij haat het werkelijk.

Een kernaspect van zijn stoornis is dat zijn perceptie en cognitie voortdurend tekortschieten. Hij moet leren om de wereld door de ogen van anderen te zien en zijn gedrag dienovereenkomstig aan te passen, zelfs als zijn eigen waarneming van de lucht blauw blijft.

Begrip van Liefde en Zorg

Het is voor hem onbegrijpelijk hoe anderen liefde en zorg kunnen uiten. Volgens zijn perceptie impliceert liefhebben en voor iemand zorgen het negeren van alle negatieve aspecten van die persoon. Het houdt in dat je hun fouten negeert. Om een goede vriend te zijn, moet je volgens hem doen alsof de ander perfect is. Hij verwacht van anderen dat ze doen alsof hij onfeilbaar is en zijn fouten negeren.

Hij is ervan overtuigd dat, als je echt om iemand geeft, er geen reden is om de fouten van die persoon te benadrukken. Hij gelooft dat dit alleen maar tot onnodige schaamte en potentieel zelfhaat bij die persoon zou leiden.

In zijn ideale wereld zou het volgende gelden: als je in zijn gunst bent, als je zijn loyaliteit hebt verdiend, dan kan hij in jouw ogen niets verkeerd doen. Mocht hij toch een fout maken, dan zou je die met de mantel der liefde bedekken, indien nodig.

Diep van binnen beseft hij dat dit wellicht niet de gezondste manier is om een relatie te onderhouden. Hij begrijpt dat relaties in feite zouden moeten draaien om gezamenlijke groei en verbetering. Maar voor hem voelt deze benadering aan als verraad. Hij voelt zich verlaten als iemand aangeeft dat een bepaald aspect van hem niet voldoet, dat ze dat deel van hem afkeuren.

Ze formuleren het misschien niet precies zo, maar dat is wel hoe hij het interpreteert.

Voor hem betekent een goede vriend of een goede partner zijn, doen alsof de andere persoon perfect is. En hij ziet daar niet veel kwaad in. Hij zal het zo stellen: als hij iemand buitengewoon loyaal is of hen sterk idealiseert, zal hij nooit iets aanstippen of denken dat ze iets verkeerd doen.

Daarentegen, als het iemand is die hij als een bedreiging ziet of iemand die hem beledigt, zal hij alle mogelijke onzekerheden benadrukken die zij hebben.

En geloof me, als iemand die letterlijk overal onzeker over is, herkent hij die dingen bij anderen. Je hoeft je niet af te vragen waarom een narcist je met woorden kan verscheuren, want als je overal onzeker over bent, is het moeilijk om te missen wanneer anderen ook onzeker zijn.

Het lijkt wel alsof mensen hun onzekerheden op hun gezichten dragen en ze zijn vaak geschokt als hij ze aanwijst. Het is alsof je je afvraagt: waarom wijs je de mijne aan? Voor hem is dat gerechtigheid. Het voelt alsof hij nu jouw onzekerheden, de dingen die hij verafschuwt, aanwijst.

En je zult je vernederd voelen. Maar gezien zijn alomtegenwoordige onzekerheid, is hij misschien in dat opzicht anders. Hij gelooft dat dit simpelweg betekent dat hij meer blootstaat aan de wereld dan anderen, tenzij ze natuurlijk dicht bij hem staan.

Als hij overal onzeker over is, gaat hij ervan uit dat alles wat je zegt, tenzij het pure lof voor hem is, negatief is. Hij concludeert dat erkenning van gelijkwaardigheid negatief is, dat je hem afkeurt en probeert hem te vernederen. Het voelt voor hem alsof iedereen constant uit is op zijn vernedering, elke seconde van elke dag.

Hij is van mening dat iedereen erop uit is om elke fout die hij maakt te benadrukken, en dat iedereen voortdurend boos op hem is.

En dan moet hij doen alsof hij niet merkt dat ze dat denken. Hij doet alsof alles wat ze zeggen slechts een kleine kritiek is, of een erkenning van het soort persoon dat hij is, een belediging.

Maar de lucht blijft blauw, want zo voelt het voor hem.

De Duistere Dans van Trauma-Binding: Liefde Geboren uit Mishandeling