Een diepgaand inzicht in de dader-slachtoffer dynamiek, trauma-binding en het mechanisme van manipulatief slachtofferschap.

“Sommige mensen voelen zich zó overtuigd van hun slachtofferschap, dat ze zichzelf het recht geven om jouw grenzen te negeren. De wereld moet dan wijken voor hun pijn – en als jij dat niet doet, ben jij plots de dader. Maar slachtofferschap dat zichzelf verheft tot rechtvaardiging van grensoverschrijdend gedrag, ís geen onschuld. Het is misbruik, vermomd als hulpvraag.”

Wat op liefde lijkt, is soms een herhaling van oud trauma. Zeker wanneer er aantrekking ontstaat tussen wie misbruikt en wie zich laat misbruiken.

 

Waarom dader en slachtoffer op elkaar klikken

In verbinding tussen mensen is er zelden iets toeval. Zeker niet wanneer het gaat over diepe aantrekking tussen wie misbruikt en wie zich laat misbruiken.
In dit artikel duiken we diep in de onderliggende dynamieken die maken dat daders en slachtoffers elkaar vinden, vasthouden, verstrikken.
We analyseren stap voor stap hoe grensoverschrijding ontstaat, hoe macht zich vermomt als slachtofferschap, en waarom deze verstrengeling zo krachtig – én zo destructief – kan zijn.

1. Grensoverschrijding ontstaat wanneer er niet is uitgegaan naar een ‘nee’

“Elke grensoverschrijding vindt plaats wanneer de ‘nee’ ontbreekt.”

Grensoverschrijding lijkt op het eerste gezicht een actieve daad: iemand doet iets wat niet mag. Maar in de kern is het vaak het gevolg van een mislukte afstemming. Er is geen ‘nee’ gevraagd, geen ‘nee’ gehoord of geen ‘nee’ gerespecteerd.

Mensen die over andermans grenzen gaan, hebben vaak nooit geleerd zich af te stemmen op de gevoelswereld van de ander. En slachtoffers die geen ‘nee’ geven, hebben meestal geleerd dat ‘nee zeggen’ niet veilig is – dat het zinloos is, of gevaarlijk.

In therapie zien we dan ook vaak dat slachtoffers zich schuldig voelen: “Waarom heb ik niks gezegd?”
Maar dat zwijgen was een overlevingsreflex, geen toestemming.

Energetisch gebeurt er iets gelijkaardigs:
Wanneer er geen ‘nee’ uitgesproken of gevoeld wordt, ontstaat er een vacuüm. In dat vacuüm kan iemand zich zomaar nestelen, overnemen, binnendringen.
Grensoverschrijding is dus niet alleen een gedrag, maar ook een veld – een veld waarin het bewustzijn van de ander afwezig is.

2. De machtige beseft zijn macht niet

“En dat de meest machtige geen besef heeft dat hij het meest machtig is.”

Een van de meest verwarrende fenomenen in misbruikrelaties is dit: de persoon met de meeste macht ervaart zichzelf vaak als machteloos.
Wat we dan zien, is iemand die controle uitoefent, grenzen negeert, manipuleert – maar zichzelf als slachtoffer beschouwt. Dit is geen zeldzaamheid, het is een patroon.

Macht zonder bewustzijn is gevaarlijk. Want als je niet beseft dat jouw woorden, daden of blikken impact hebben, voel je je niet verantwoordelijk. Je voelt je onbegrepen. Gekwetst.
En daar begint het: slachtofferschap als motor voor dwingend gedrag.

Spiritueel gezien is dit een vorm van schaduwmacht: er is een kracht, maar die wordt niet gedragen vanuit bewustzijn. Ze wordt gevoeld als gekwetst ego, niet als gedragen aanwezigheid.

3. Het slachtofferverhaal van de dader

“En dat hij zichzelf ervaart als een slachtoffer.”

Mensen die anderen pijn doen, ervaren vaak zélf diepe pijn.
Niet zelden horen we daders zeggen: “Ik deed dat omdat ik mij afgewezen voelde.”
Of: “Zij heeft me uitgelokt.”

Hier zien we het tragische kantelpunt waar iemand zichzelf zó identificeert met zijn pijn, dat alles wat daaruit voortkomt automatisch als gerechtvaardigd aanvoelt.

De dader voelt zich slachtoffer – en die emotionele ervaring wordt belangrijker dan het gedrag dat daaruit voortvloeit. Dat is de rechtvaardiging: “Ik moest wel.”
Maar in werkelijkheid schuift men zo de verantwoordelijkheid voor eigen gedrag af naar de ander.

In psychotherapie is dit een gekend fenomeen bij narcistische structuren: de ander wordt gezien als dader van het eigen ongemak. En dus moet die ander ‘gerepareerd’ worden.
Met dwang. Met kritiek. Met controle.

4. Slachtofferschap dat omslaat in dwingende vechtmodus

“Dan ga je vanuit die reactiviteit in een vechtmodus de ander dwingen om te doen wat jij wilt.”

Wie zich machteloos voelt, gaat vaak in overlevingsstand.
Bij sommigen betekent dat vluchten of bevriezen. Maar bij anderen – zeker wie al langer leeft vanuit controle en wantrouwen – betekent het: aanvallen.

De reactiviteit van oud zeer, gecombineerd met de illusie van slachtofferschap, maakt dat iemand gaat forceren, pushen, eisen.
De ander moet veranderen, zodat het innerlijke ongemak verdwijnt.

Maar die druk – dat dwingen – is zelf grensoverschrijding.

In plaats van het eigen trauma aan te kijken, projecteert men het op de ander. En dan ontstaat er destructief gedrag dat men niet als destructief ervaart, omdat het gevoed wordt door eigen pijn.
En pijn die geen bewustzijn krijgt, wordt dader.

5. De dader ontstaat uit onbewust slachtofferschap

“Wat je dan weer ironisch genoeg een dader maakt.”

Hier zit de kern:
Wie zich zó slachtoffer voelt dat hij zijn gedrag niet meer in vraag stelt, wordt zelf dader.

Dit is de pijnlijke paradox van onbewust leven:

Je denkt dat je reageert op onrecht.
Maar in werkelijkheid schep je zelf onrecht, omdat je nooit geleerd hebt je emotionele pijn te reguleren zonder die extern te ontladen.
Therapeutisch is dit een kantelpunt in herstel:
Zodra iemand kan erkennen: “Mijn gedrag was schadelijk, zelfs als ik me gekwetst voelde”,
komt er ruimte voor groei.

Maar zolang iemand zijn dadergedrag blijft rechtvaardigen met slachtofferschap,
blijft hij in de cyclus.

6. Waarom dader en slachtoffer op elkaar klikken

“Dader en slachtoffer klikken. En die klik is geen toeval.”

Er leeft iets ouds in die verbinding.
Iets wat niet logisch is, maar diep vertrouwd aanvoelt.

In beide leeft een onbewust deel dat iets herkent in de ander.

De dader herkent in het slachtoffer iemand die zich aanpast, die meebeweegt, die niet meteen ‘nee’ zegt.
Het slachtoffer herkent in de dader iets dat vertrouwd aanvoelt: het patroon van vroeger, de dynamiek van het gezin, de hoop op herstel via overgave. Ze klikken omdat ze elkaars trauma bevestigen.

De één wil controle, de ander wil verbinding.
De één wil domineren, de ander wil niet verlaten worden.

Dit is geen ‘liefde’ zoals we die graag zien. Het is een overlevingsdans.
En zolang beiden onbewust blijven, voelt het intens, verslavend, bijna kosmisch.
Maar in werkelijkheid is het een gesloten circuit van herhaling, uitputting en verwarring.

Energetisch is dit trauma-binding: twee incomplete energetische systemen die zich vergrendelen, in de hoop volledig te worden door de ander.

Afsluiting – De helende kracht van bewustwording

“De cyclus tussen dader en slachtoffer wordt pas doorbroken door bewustzijn.”

Wanneer iemand beseft:

“Ik ben niet meer machteloos.”
“Ik mag grenzen stellen.”
“Mijn gedrag is mijn verantwoordelijkheid.”
…dan kan de energie beginnen te stromen.

Voor slachtoffers betekent dit: terugkeren naar het lichaam, naar de innerlijke ‘nee’, naar het bekrachtigde ‘ik’.
Voor daders – als ze ooit tot inzicht komen – betekent het: leren dragen wat ze voelen, zonder het op de ander te projecteren.

En voor ons als therapeuten, gidsen en schrijvers:
is het onze taak om deze verhalen te ontrafelen, liefdevol maar helder, zodat mensen opnieuw mogen zien:
waar je vandaan komt bepaalt niet wie je moet worden.

💫 “Wanneer macht wordt gedragen met bewustzijn, ontstaat bescherming. Wanneer pijn wordt erkend zonder projectie, ontstaat heling. En waar beide samenkomen, daar begint vrijheid.”